BAB 7 : JENIS ATAU KATEGORI FIKSYEN

Assalammualaikum dan salam sejahtera , untuk post pada kali ini , kami akan bercerita lanjut mengenai 'Jenis Atau Kategori Fiksyen' .

 

          Novel, cerpen dan novela adalah kategori asas dalam fiksyen. Terdapat beberapa kategori yang diterbitkan daripada genre ini yang mempunyai ciri unsur keutamaan. Antaranya, ada fiksyen yang mengutamakan aspek luaran dan aspek dalaman manusia. Ada juga fiksyen yang mementingkan isi dan jenis isi seperti dalam fiksyen sains. Ada pula fiksyen yang hanya tertumpu pada tema seperti tema eksistensialisme dan ada juga fiksyen yang menonjolkan makna-makna melalui simbol, citra serta kiasan yang boleh diasosiasikan oleh kita sebagai pembaca atau pengkritik. Bagi pembaca atau pengkritik, pembahagian fiksyen kepada beberapa kategori akan memudahkan kerjanya untuk memahami, menganalisis dan menilai fiksyen. Pada peringkat luaran, ada pengalaman yang wujud hasil daripada saranan oleh pengarang dengan lebih jelas. Manakala pada peringkat dalaman, terdapat dua aspek yang wujud melaluinya iaitu aspek emosi dan  aspek sebab-akibat. Aspek emosi sifatnya lebih menderita, agresif, ganas menolak sesuatu dan ghairah bagi memenuhi tuntutan fitrahnya. Sebab-akibat keadaan yang ditonjolkan oleh pengarang lebih terkawal, tenang dan praktis jika dibandingkan dengan emosi. Sebab-akibat mudah dikenalpasti kerana sifatnya bercorak kemasyarakatan dan emosi lebih bersifat individuality yang mungkin penuh dengan konflik. Selain daripada emosi dan sebab-akibat, terdapat juga aspek kejiwaan yang cuba diketengahkan. Hal ini demikian kerana, aspek ini lebih bersifat penekanan yang lebih pada ragi atau corak pemikiran seseorang. Watak dan perwatakannya begitu realistik, canggih dan kompleks.

            Terdapat pelbagai jenis dan kategori fiksyen dalam artikel ini. Antaranya, fiksyen sosial yang amat sinonim dengan masyarakat. Patutlah fiksyen ini dinamakan sebagai fiksyen sosial kerana fikyen ini lebih tertumpu pada perihal kemasyarakatan. Perihal yang dimaksudkan adalah yang berkaitan dengan ekonomi, politik, pendidikan dan sebagainya. Peristiwa atau episod dalam komposisinya memang biasa dengan pengalaman kita. Latar tempatnya lebih terperinci seperti kedudukan karma atau rumah, bunyi atau kegiatan yang lain. Emosi di dalamnya memang wujud tetapi tidak seberapa kalau dibandingkan dengan penonjolan sebab-akibat. Hal ini demikian kerana, sebab-akibat ketara dan boleh difahami secara langsung tanpa terselindung disebalik simbol atau citra tertentu. Sebagai contoh cerpen sosial, ialah Patah Tumbuh oleh Keris Mas dan contoh novel sosial oleh A.Samad Said iaitu Salina.

                                           

             Kategori atau jenis fiksyen kedua ialah fiksyen kejiwaan atau fiksyen psikologi. Fiksyen ini memberi penekanan terhadap pengalaman emosi dan mental yakni bukan pengalaman fizikal atau sosial seperti dalam fiksyen sosial. Watak-wataknya tidak banyak dan tertumpu kepada individu tertentu. Fiksyen psikologi memfokuskan terhadap perkembangan personality individu seperti sikapnya akan hidupnya dan sesuatu yang lain, perubahan dalaman yang canggih dan kompleks yang mempengaruhi dirinya. Tujuan utama fiksyen ini adalah untuk memahami dan merasai pembentukan perasaan dan sikap individu tertentu.

Terdapat lima teori yang dikemukakan oleh Sigmund Freud mengenai psikologi manusia. Pertama, teori ini bertolak daripada kedudukan asas ketidaksedaran. Kedua, Freud membahagikan kejiwaan manusia kepada struktur tiga tahap iaitu id, ego dan superego. Id adalah prinsip keseronokan dan dianggap sumber segala keinginanyang menekan, tidak tenteram dalam tuntutannya memperoleh kepuasan. Ego, adalah prinsip reality dan jika kedua-dua prinsip ini bergabung maka berlakulah pertentangan atau revolusi dalaman yang hebat. Superego, boleh dikatakan natijah hasil daripada produk ego. Maka hasillah nilai murni yang diserap oleh ibu bapa atau pendidikan baik pendidikan formal mahupun tidak formal. Teori ketiga, Freud menegaskan bahawa mimpi adalah ekspresi fikiran bawah sedar. Teori keempat, konsep kelakuan atau tingkah laku manusia, pada asasnya mengikut Freud bersifat seksual. Dan teori yang terakhir ialah perhubungan yang erat antara neurosis dengan kreativiti yang lahir karya psikologi yang kadang-kadang di luar dugaan kita kerana tuntutan id memang banyak di luar tuntutan keinsanan, terutama zaman sekarang. Sebagai contoh dalam novel Nouveau Roman dikarang oleh Alain Robbe-Grillet.

Kategori dan jenis fiksyen yang seterusnya ialah fiksyen Nouveau Roman. Dalam perkembangan fiksyen Melayu kita, karya-karya yang mempunyai ciri-ciri Nouveau Roman memang wujud baik cerpen mahupun novel. Contohnya, karya A.Samad Said Daerah Zeni dan Hujan Pagi. Beliau mencipta karya ini kerana, sengaja membiarkan inspirasi dan imaginasinya tercurah-curah secara spontan dan bersahaja sehingga langgam penceritaannya melompat ke sana sini baik dalam persoalan, baik dalam masa mahupun dalam teknik langgamnya. A. Samad Said kebelakangan ini, memang kelihatan terperangkap dalam kancah Nouveau Roman.

Kategori dan jenis fiksyen yang keempat ialah fiksyen idea. Fiksyen Idea, sering disamakan dengan fiksyen tesis atau fiksyen bertenden ataupun The Roman a these. Prinsip fiksyen ialah menolak daripada satu tesis dan berkembang kepada antithesis dan berakhir dengan sintesis. Fiksyen ini mengalakkan reformasi sosial ataupun satu pembetulan kepada sesuatu yang salah. Contoh karya oleh Allahyarham Keris Mas yang bertajuk Saudagar Besar dari Kuala Lumpur. Tesisnya kapatalisme dan individualisme. Antitesisnya pula ialah sosialisme sedangkan sintesisnya pula Islam.

Kemudian fiksyen romantisme. Fiksyen ini, merupakan aliran yang sering diperkatakan orang baik dalam kreativiti mahupun dalam hal apresiasi karya sastera. Latar tempatnya begitu jauh saujana mata memandang atau pada suatu tempat yang agak kabur iklim dan persekitarannya. Watak utamanya, orang yang bersifat emotional dan suka menyisihkan dirinya daripada masyarakat umum kerana ingin melayani emosinya terutama emosi tentang sesuatu perjuangan yang indah seperti cinta. Fiksyen ini juga merupakan fiksyen aksi dan fiksyen ini bukan fiksyen realistik tetapi realistik yang kaya dengan ciri-ciri hiperbola secara emotional. Sebagai contoh karya S.Othman Kelantan, Juara merupakan salah satu novel romantisme.

Kategori fiksyen yang lain ialah fiksyen satira. Dalam kata pengantar kepada novel satira Hassan Ibrahim, Tikus Rahmat, antara lain saya katakana akur dengan makna harfiah sebagai hidangan bobot dengan aneka rencah, satira menyarankan kesepaduan maksud yang tersembunyi di dalamnya konotasi-konotasi sarkasme, cemuhan , ironi, ketawa campur tangisan, kadang-kadangnya, lelucon kering, komedi rendah atau humor dan komedi tinggi.

Kesimpulannya, sebelum hadirnya fiksyen jenis ini memang banyaklah jenis fiksyen, umpamanya fiksyen bercorak romantik, fiksyen simbolik, fiksyen Gothic, fiksyen popular, satira, fiksyen sains, fiksyen Bildungsroman, fiksyen autografi atau biografi, fiksyen eksistensialisme, fiksyen sejarah, fiksyen idea dan banyak lagi. Dan dapatlah kita menyatakan bahawa satira yang besar dan berjaya hendaklah berupaya memperlihatkan daya intelektualan yang tinggi dan pemikiran yang bernas serta penuh kebijaksanaan.